Սյունյաց աշխարհից հետո...

 Նոր ուսումնական տարվա սկիզբն ինձ համար յուրահատուկ էր նրանով, որ դասացուցակում ավելացել էր «Էկոլոգիա» առարկան, քանի որ նախկինում էկոլոգների ակումբից եմ եղել, միշտ բնապահպանական նախագծերում իմ մասնակցությունն եմ ունեցել և արդեն դասընթացի տեսքով նախագծերը ինձ համար շատ ոգևորիչ են:

Այս ամսվա մեր ուսումնասիրությունների թեման Հայաստանյան հանքարդյունաբերությունն էր: Հասցրել ենք դիտել տարբեր ֆիլմեր և կազմակերպել քննարկումներ: Շատ հետաքրքրեց հանքերի աշխատանքը, էկոլոգիական վնասները և պոչամբարների առկայությունը Հայաստանում, հետևաբար դեպի Սյունիք էկոլոգա-ճանաչողական ճամփորդությունը շատ լավ հնարավորություն էր տեսնելու Զանգեզուրի 2 կողմերը՝ բնության հրաշքը և մարդկային նենգ վնասները: Սյունիքում է գտնվում Քաջարանի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը, որը մատակարարում է համաշխարհային մոլիբդենի 7%-ը: Հանքն ահռելի էր, մի կերպ կարողացանք ներս մտնել, միայն ծանոթ աշխատակիցների հետ կապ հաստատելուց հետո,չնայած նրան, որ նախապես պայմանավորվել էինք և՛ զանգով, և՛ նամակով: Հանքի աշխատակիցներից մեզ ուղեկցող պարոն Ամորին բաց պարապմունք անցկացրեց, որի ընթացքում ծանոթացանք աշխատանքների, տեխնիկայի և տարածքի հետ: Եղանք հեց հեց հորատանցքի մոտ, որտեղ բուն գործընթացն է: Քաջարանի հանքը գործում է մոտ 1950-ական թվականներից, այժմ պատկանում է Գերմանական ZCMC կազմակերպությանը, ՀՀ-ն բաժնեմաս չունի: Հանքից հետո ուղևորվեցինք Վահանավանք, որտեղ միացանք կրթահամալիրի «Պատմության քռուղիներով» նախագծի խմբին, կատարեցինք շրջայց և ծանոթացանք անտառի այդ գողտրիկ խորքում կառուցված վանքային համալիրի պատմությանը: Դե պարզ է, հանքերն ունեն իրենց պոչանքները, որոնք կուտակվում են հատուկ ամբարներում և կոչվում են պոչամբար: Սյունիքում հասցրեցի տեսնել երկու պոչամբար՝ Գեղանուշի և Արծվանիկի: Հետաքրքիրն այն է, որ պոչամբարները զարդարված են շատ վառ ու պայծառ գույներով, որն, իհարկե, խաբուսիկ է, փոխարենը գարշահոտն ամեն ինչ ասում է: Այս ճամփորդությունն ինձ համար առանձնահատուկ էր, քանի որ 3 օր տեղի են ունեցել բաց դասեր՝ հարավային Հայաստանի տարբեր կետերում: Բաց պայմաններում կարողանում էինք կատարել դիտումներ, անել նշումներ և ֆիլմերում տեսածն ու համացանցից կարդացածը տեսնել իրական «գույներերով», քանի որ մի բան է հազար անգամ լսելը, այլ բան սեփական աչքերով տեսնելը: Շատ տպավորված եմ ՏաԹևերից ու Տաթևի վանքից, քանի որ առաջին անգամն էի նստեում ՏաԹևերը և տեսնում Տաթևի վանքը: Ճոպանուղու երկարությունը կազմում է 5752 մետր, ամենաբարձր կետը՝ 320 մետր, միջին արագությունը՝ 36 կիլոմետր ժամ: Ճոպանուղու ներքևում գտնվում է Տաթևի անապատը, որը ծառայել է որպես միջնադարյան քահանաների մենաստան և ճգնության վայր: Տպավորություններիս շարքը շարունակում է Խնձորեսկի ճոճվող կամուրջը: Էքստրիմի սիրահարների համար լավագույն տեղն է՝ 160 մետր քայլում ես ճոճվող կամրջով, որը գտնվում է 63 մետր բարձրության վրա, ցած նայելով տեսնում ես ոչ թե հատակը, այլ ձորերը՝ հոսող գետը, խիտ բույսերն ու ծառերը: Առջևում քարանձավներն են, որտեղ դար առաջ ապրել են մարդիկ: Տեսարանը շլացուցիչ էր: Եզրափակելով պատումս՝ ցանկանում եմ ասել, որ սա իրական ճամփորդություն էր: Ես ինձ ոչ թե տուրիստ էի զգում, այլ ուսումնասիրող ու սովորող: Ճամփորդական 72 ժամից երեսունը եղել ենք ճանապարհի: Տեսանք, զննեցինք, սովորեցինք ու ետ վերադարձանք: Հայաստանը բնապահպանական հեղափոխության կարիք ունի, ես ու էկոլոգ ընկերներս պատրաստ ենք կատարել մեր ուժերի ներածը: Կարծես թե մոռանո՛ւմ էի, հա: Ամեն ճամփորդությունից հետո` բացի ուսումնական մասից, նաև նոր ընկերներ ես ձեrք բերում, մարդկանց մեջ նոր բացահայտումներ անում: Այս անգամվա ճամփորդությունն անհետաքրքիր կլիներ առանց իմ նոր Սեբաստացի-ճամփորդ ընկեր Ռաշիդի, ով Կրթահամալր է եկել Արաբական Էմիրություններից: Ուրախ եմ, որ ծանոթացա իր հետ:

Կարող եք դիտել ֆոտոշարքս: :)